Moors တွေ ဘယ်ကလာတာလဲ။

Moors သည် အလယ်ခေတ်များအတွင်း အိုင်ဘေရီယန်ကျွန်းဆွယ်နှင့် မြောက်အာဖရိကရှိ မွတ်ဆလင်များကို ဖော်ပြရန်အတွက် ဥရောပတိုက်သားများ ယေဘူယျအားဖြင့် ကျယ်ပြန့်သောအသုံးအနှုန်းဖြစ်သည်။ အေဒီ 711 မှ 1492 ခုနှစ်အတွင်း အာဖရိကမှ မွတ်ဆလင်များသည် ယနေ့ခေတ်ပေါ်တူဂီနှင့် စပိန်တို့ကို လွှမ်းခြုံထားသည့် ဧရိယာဖြစ်သည့် Iberian ကျွန်းဆွယ်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။

Moors များသည် Maghreb ဒေသမှ မတူကွဲပြားသော လူမျိုးစုတစ်စုဖြစ်သည်။ မြောက်အာဖရိက။

“Moors” ဟူသော ဝေါဟာရကို Berbers နှင့် ရှေးရောမမြို့ Mauretania ပြည်နယ်မှ အခြားလူအုပ်စုများအတွက် အများစုအသုံးပြုသော်လည်း ဥရောပတိုက်သားများသည် အလယ်အလတ်ကာလတွင် မွတ်စလင်အားလုံးအတွက် ဤစကားလုံးကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ မြောက်အာဖရိက ဘာဘာများ၊ အာရပ်များနှင့် မွတ်စလင်ဥရောပသားများ အပါအဝင် ခေတ်များ။

မာတိကာ

“Moor” ဟူသော အသုံးအနှုန်းအကြောင်း သိလိုသမျှ

မွတ်စ်လင်မ်သမိုင်းစာအုပ်များ၊ အနုပညာနှင့် စာပေများတွင် "Moor" ဟူသော ဝေါဟာရကို သင်ရှာတွေ့နိုင်ပါသည်။ ၎င်းသည် ဂရိစကားလုံး “ Mauros ” [2] မှ ဆင်းသက်လာပြီး “အသားညိုသော သို့မဟုတ် အနက်ရောင်” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။

ထို့နောက် လက်တင်ဘာသာဖြင့် Mauri ( Mauro ၏ အများကိန်း) ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အင်္ဂလိပ်အပါအဝင် မတူညီသောဥရောပဘာသာစကားများဖြင့် “Moors” ဟုပြန်ဆိုခဲ့သည်။

ဤအသုံးအနှုန်းကို အာဖရိကမြောက်ပိုင်းရှိ Mauretania ဟုခေါ်သော အာဖရိကဒေသတွင်နေထိုင်ကြသော Berber မျိုးနွယ်စုဝင်လူများအတွက် ကနဦးအသုံးပြုခဲ့သည်။ Mauri ဟူသောအသုံးအနှုန်းကို လက်တင်အလယ်ခေတ်အတွင်း အနောက်မြောက်အာဖရိက၏ကမ်းရိုးတန်းဒေသများတွင်နေထိုင်သော Berbers နှင့် Arab များအတွက်လည်း အသုံးပြုခဲ့သည်။

Moors သည် မဟုတ္ကြောင်းသတိပြုရန်အရေးကြီးပါသည်။ကိုယ်ပိုင်သတ်မှတ်ထားသော သို့မဟုတ် ကွဲပြားသောလူများ နှင့် ဝေါဟာရသည် စစ်မှန်သောမျိုးနွယ်စုတန်ဖိုး လုံးဝမရှိပါ [3]။ စိတ်ဝင်စားစရာမှာ၊ ကိုလိုနီခေတ်အတွင်း ပေါ်တူဂီလူမျိုးများသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင်နေထိုင်သော မွတ်စလင်များကို 'Indian Moors' နှင့် 'Ceylon Moors' ဟူ၍ စတင်ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။

cantigas de santa maria၊ အများပိုင်နယ်မြေ၊ Wikimedia မှတဆင့် Commons

Moors အုပ်ချုပ်နေသော Iberian Peninsula

အေဒီ 711 တွင် Tariq ibn Ziyad ၏ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် မြောက်အာဖရိက Moors သည် မွတ်စလင်စာပေတွင် Al-Andalus ဟုသိကြသော Iberian ကျွန်းဆွယ်၏မွတ်စလင်အောင်ပွဲအား ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် Septimania ၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး မျက်မှောက်ခေတ်ပေါ်တူဂီနှင့် စပိန်တို့ကို လွှမ်းခြုံထားသော ဧရိယာကြီးဖြစ်သည်။

အေဒီ 718 တွင် Iberian ကျွန်းဆွယ်တွင် အစ္စလာမ့်အုပ်ချုပ်မှုကို ထူထောင်ခဲ့ပြီး Moors အများအပြားသည် မြောက်အာဖရိကမှ ဤဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့လာကြသည်။ ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း မွတ်ဆလင် Iberia သည် ကျန်အစ္စလာမ့်ကမ္ဘာမှ ခွဲထွက်ခြင်းဖြင့် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံကို ဖန်တီးခဲ့သည်။

ထိုဒေသတွင် နေထိုင်သူများသည် ဥရောပ၏လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် ထူးခြားသောယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ်ကို ဖြစ်ထွန်းလာကာ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အလွန်ကွာခြားပါသည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၏။

၎င်းသည် Iberian ကျွန်းဆွယ်ကို နှစ်ပေါင်း 800 နီးပါး အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် ကြာရှည်တည်တံ့သော မွတ်စလင်ခေတ်၏ အစဖြစ်ပြီး ပေါ်တူဂီနှင့် စပိန်ယဉ်ကျေးမှုအပေါ် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုရှိခဲ့သည်။

အောင်မြင်မှုများနှင့် Moorish Spain ၏တိုးတက်မှု

Moors များသည် ဆက်လက်ရွေ့လျားပြီး အေဒီ 827 တွင် Sicily နှင့် Mazara ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဆိပ်ကမ်းတစ်ခုတည်ဆောက်ကာ စုစည်းနိုင်စေခဲ့သည်။ကျွန်း၏ကျန်တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း။

ထိုအချိန်အတွင်း၊ ခရစ်ယာန်ဥရောပရှိလူဦးရေ၏ 99 ရာခိုင်နှုန်းသည် စာမတတ်သူ [5] ဖြစ်သော်လည်း မူဆလင်များသည် Moorish Spain တွင် ပညာရေးကို universal အဖြစ်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

တစ်ခုလုံးကို ထိုအချိန်က ဥရောပတွင် တက္ကသိုလ်နှစ်ခုသာရှိသော်လည်း Moors တွင် 17 ခုရှိပြီး Toledo၊ Seville၊ Malaga၊ Juenl၊ Granada၊ Cordova နှင့် Almeria အပါအဝင် မတူညီသောဒေသများတွင် တည်ရှိသည်။

ထို့ပြင်၊ ၎င်းတို့သည် ဥရောပတွင် မရှိသောအရာဖြစ်သည့် အများသူငှာ စာကြည့်တိုက် 70 ကျော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

Moors တို့သည် စစ်ပွဲများစွာရှိသော်လည်း Iberian ကျွန်းဆွယ်ကို ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့သည်။ ဒေသတစ်ခုလုံးကို ပြီးမြောက်ရန် ၎င်းတို့သည် ရိုးရှင်းသော အစ္စလာမ့်အခွန်စနစ်ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ အိုင်ဘေရီယန်ကျွန်းဆွယ်ရှိ ခရစ်ယာန်များနှင့် ဂျူးများအားလုံးသည် ၎င်းတို့၏ဘာသာတရားကို ငြိမ်းချမ်းစွာ ကျင့်သုံးရန် အခွန်ပေးဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။

၎င်းသည် ဂျူးများ၊ ခရစ်ယာန်များနှင့် မွတ်စလင်များကို ရာစုနှစ်များစွာ ငြိမ်းချမ်းစွာ သဟဇာတဖြစ်အောင် နေထိုင်ခွင့်ပေးခဲ့ပြီး Moors သည် စပိန်ခရစ်ယာန်များကို လွှမ်းမိုးနိုင်စေခဲ့သည်။ သူတို့သည် Moorish ယဉ်ကျေးမှုကို ထူးခြားဆန်းပြားစွာ စတင်စဉ်းစားပြီး မွတ်စလင်အဝတ်အစားများ [6] ကို ၀တ်ဆင်လာကြသည်။

ထိုခေတ်က မွတ်စလင်ကမ္ဘာသည် အက္ခရာသင်္ချာ၊ ရူပဗေဒနှင့် ဓာတုဗေဒစသည့် နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် သိပ္ပံပညာများ တိုးတက်ထွန်းကားလာခဲ့သည်။ ခေတ်သစ် အနောက်ကမ္ဘာတွင် အသုံးပြုသော အက္ခရာသင်္ချာဂဏန်းစနစ်နှင့် အက္ခရာသင်္ချာကို မွတ်စလင်သိပ္ပံပညာရှင် Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi [7] မှ စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

Moorish Spain ၏ကျဆုံးခြင်း

Moors သည် Iberian လူမျိုးကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကျွန်းဆွယ်သည် နှစ်ပေါင်း ၈၀၀ နီးပါးရှိသော်လည်း ကွဲပြားမှုရှိသည်။ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာရေးသည် ဥရောပခရစ်ယာန်နိုင်ငံများနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်စေခဲ့သည်။ ဤပဋိပက္ခကို Reconquista [8] ဟုခေါ်သည်။

Moors သည် အေဒီ 1224 တွင် Sicily မှ Lucera အခြေချရာသို့ နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရပြီး 1300 တွင် ဥရောပလူဖြူခရစ်ယာန်များက ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။

အေဒီ 1492 နောက်ပိုင်းတွင်၊ ဂရန်နာဒါကျဆုံးပြီး စပိန်တွင် မွတ်ဆလင်အုပ်ချုပ်မှုကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ မွတ်ဆလင်အသိုက်အဝန်းများစွာသည် စပိန်တွင် ဆက်လက်တည်ရှိနေသေးသော်လည်း အေဒီ 1609 တွင် ထိုဒေသမှ နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရသည်။

Reconquista ကြောင့် မွတ်စ်လင်မ်များသာ ဒုက္ခရောက်ခဲ့ကြသည်မဟုတ်ပါ။ မွတ်ဆလင် စပိန်မှာ နေထိုင်တဲ့ ဂျူးတွေလည်း အခက်အခဲတွေ ကြုံခဲ့ရပါတယ်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အိုင်ဘေရီယန်ကျွန်းဆွယ်သည် ဂျူးလူမျိုးများကို ငြိမ်းချမ်းစွာနေထိုင်ခွင့်ပြုသည့် အနောက်ဥရောပတစ်ခုလုံးရှိ တစ်ခုတည်းသောဒေသဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။

ဂျူးပညာတော်သင်သည် Moorish ပညာရှင်များနှင့် သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့်အတူ ထွန်းကားခဲ့သည်။ ၎င်းကို ဂျူးပညာသင်ဆု၏ ရွှေခေတ်ဟုလည်း လူသိများသည်။

Wikimedia Commons မှတဆင့် အများသူငှာ ဒိုမိန်း Francisco Pradilla y Ortiz

The Moors of Moors after the Stance of Granada

အေဒီ 1492 တွင် စပိန်နိုင်ငံ၏ ခရစ်ယာန်နိုင်ငံများကို မုဆိုးများ ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက်၊ အများစုမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းရန် အတင်းအကြပ် ဖိအားပေးခံရခြင်း သို့မဟုတ် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းခြင်းများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ကူးပြောင်းသူများကို Moriscos ဟုခေါ်သည်။

Moriscos များသည် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများနှင့် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုများ ဆက်လက်ကြုံတွေ့နေရပြီး ၎င်းတို့ထဲမှအများစုမှာ နောက်ဆုံးတွင် ၁၇ ရာစုအစောပိုင်းတွင် စပိန်မှနှင်ထုတ်ခံခဲ့ရသည်။ ထိုအချိန်တွင် Morisco သည် လူဦးရေများလာသည်။စပိန်နိုင်ငံသည် ဘာသာပြောင်းခြင်း၊ နှင်ထုတ်ခြင်း သို့မဟုတ် ဆန္ဒအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်းများကြောင့် အကြီးအကျယ် ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။

စပိန်ကို ထွက်ပြေးနိုင်သည့် Moors အချို့သည် မြောက်အာဖရိကနှင့် အော်တိုမန်အင်ပါယာကဲ့သို့သော မွတ်စလင်ကမ္ဘာ၏ အခြားအစိတ်အပိုင်းများတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ အခြားသူများမှာ စပိန်တွင် ကျန်ရှိနေပေမည်၊ သို့သော် ၎င်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လူနေမှုပုံစံကို စပိန်အာဏာပိုင်များက အကြီးအကျယ် ဖိနှိပ်ခဲ့သည်။

နောက်ဆုံးစကားလုံးများ

မြောက်အာဖရိကရှိ Maghreb ဒေသမှ မူရင်း Moors သည် အဓိကအားဖြင့် အာရပ်နှင့် ဘာဘာလူမျိုးတို့မှ ဆင်းသက်လာပြီး အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းလာခဲ့ကြသည်။

၇ နှင့် ၈ ရာစုများတွင် Moors တို့သည် ဒေသတွင်းတွင် အင်အားကြီးသော မွတ်စလင်ပြည်နယ်များစွာကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့၏အဆင့်မြင့်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သင်ယူမှုများကြောင့် လူသိများပြီး မြောက်အာဖရိကနှင့် ဥရောပသမိုင်းတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

၎င်းတို့၏ပြည်နယ်များ နောက်ဆုံးတွင် ပြိုလဲသွားခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့အုပ်ချုပ်ခဲ့ဖူးသော ဒေသများတွင် ရေရှည်တည်တံ့သောအမွေကို ချန်ထားခဲ့သည်။