De ondergang van het oude Egyptische rijk

Het oude Egyptische Rijk zoals we dat nu kennen ontstond ten tijde van het Nieuwe Rijk (ca. 1570 tot ca. 1069 v. Chr.). Dit was het hoogtepunt van de rijkdom, macht en militaire invloed van het oude Egypte.

Op zijn hoogtepunt grensde het Egyptische Rijk in het oosten aan het huidige Jordanië en in het westen aan Libië. Vanuit het noorden strekte het zich uit over Syrië en Mesopotamië langs de Nijl tot aan Soedan in het uiterste zuiden.

Welke combinatie van factoren kon leiden tot de val van een beschaving die zo machtig en dynamisch was als die van het oude Egypte? Welke invloeden ondermijnden de sociale cohesie van het oude Egypte, ondermijnden de militaire macht en ondermijnden het gezag van de farao?

Inhoudsopgave

Feiten over de val van het oude Egyptische rijk

• Verschillende factoren droegen bij aan het verval van het oude Egypte
• Groeiende concentratie van rijkdom bij de aristocratie en de religieuze culten leidde tot wijdverspreide ontevredenheid over economische ongelijkheid
• Rond deze tijd ruïneerden grote klimaatveranderingen de oogsten en veroorzaakten massale hongersnoden die de Egyptische bevolking decimeerden.
• Een burgeroorlog in combinatie met opeenvolgende invasies van de Assyriërs ondermijnde de kracht van het Egyptische leger en maakte de weg vrij voor een invasie van het Perzische rijk en de usurpatie van de Egyptische farao.
• De introductie van het Christendom en het Griekse alfabet door de Ptolemeïsche Dynastie erodeerde de culturele identiteit van de oude Egyptenaren.
• Het oude Egyptische rijk duurde bijna 3000 jaar voordat Rome Egypte annexeerde als provincie.

De neergang en ondergang van het oude Egypte

De turbulentie van de 18e dynastie door de ketterse koning Achnaton was grotendeels gestabiliseerd en omgedraaid door de 19e dynastie. Er waren echter tekenen van verval zichtbaar tegen de tijd dat de 20e dynastie (ca. 1189 v.Chr. tot 1077 v.Chr.) begon.

Hoewel de zeer succesvolle Ramses II en zijn opvolger Merneptah (1213-1203 v. Chr.) beide invasies van de Hyksos of Zeevolkeren hadden verslagen, waren de nederlagen niet beslissend gebleken. De Zeevolkeren keerden in kracht terug tijdens de 20e dynastie onder het bewind van Ramses III. Opnieuw werd een Egyptische farao gedwongen tot oorlogsmobilisatie.

Ramses III versloeg vervolgens de Zeevolkeren en verdreef hen uit Egypte, maar de kosten waren ruïneus, zowel in mensenlevens als in grondstoffen. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat na deze overwinning het beslag op de Egyptische mankracht de landbouwproductie van Egypte en de graanproductie in het bijzonder zwaar beïnvloedde.

Economisch had het Rijk het moeilijk. De oorlog had de eens zo overvloedige schatkist van Egypte leeggezogen, terwijl de politieke en sociale ontwrichting de handelsbetrekkingen beïnvloedde. Bovendien resulteerde het cumulatieve effect van ontelbare invallen door de Zeevolkeren op andere staten in de regio in economische en sociale ontwrichting op regionale schaal.

Factoren van klimaatverandering

De rivier de Nijl als hij overstroomt en hoe hij de weerspiegeling laat zien bij zonsondergang.

Rasha Al-faky / CC BY

Het fundament van het oude Egyptische Rijk was de landbouw. De jaarlijkse overstromingen van de Nijl verjongden de strook akkerland langs de rivieroevers. Tegen het einde van het Rijk werd het klimaat in Egypte echter steeds instabieler.

Gedurende ruwweg honderd jaar werd Egypte geteisterd door onvoorspelbaar droge periodes, de jaarlijkse overstromingen van de Nijl werden onbetrouwbaar en het waterpeil daalde door de geringe regenval. Ook koudegolven hadden een negatieve invloed op de gewassen die in Egypte voor warm weer werden geteeld, wat gevolgen had voor de oogsten.

Het archeologisch bewijs suggereert dat honderdduizenden oude Egyptenaren zijn omgekomen van honger of uitdroging.

Klimaatdeskundigen uit de oudheid wijzen op het lage waterpeil van de Nijl als een belangrijke factor achter de afnemende economische macht en sociale verbondenheid van het oude Egypte. Een periode van twee tot drie decennia van onregelmatige overstromingen door de Nijl in de latere tijd van het Egyptische Rijk lijkt echter gewassen te hebben vernietigd en duizenden mensen te hebben uitgehongerd, wat leidde tot ruïneuze verliezen onder de bevolking.

Economische factoren

In tijden van overvloed werd de ongelijke verdeling van economische voordelen binnen de oude Egyptische samenleving verdoezeld. Maar toen de macht van de staat afbrokkelde, ondermijnde deze economische ongelijkheid de sociale cohesie van het oude Egypte en dreef het de gewone burgers naar de rand van de afgrond.

Tegelijkertijd had de cultus van Amun zijn rijkdom herwonnen en rivaalde nu weer met de farao in politieke en economische invloed. De verdere concentratie van landbouwgrond in de handen van de tempels maakte de boeren rechteloos. Egyptologen schatten dat de cultussen op een gegeven moment 30 procent van het Egyptische land bezaten.

Naarmate de mate van economische ongelijkheid tussen de religieuze elite van het oude Egypte en de bredere bevolking toenam, groeide de verdeeldheid onder de burgers. Deze conflicten over de verdeling van de rijkdom ondermijnden ook het religieuze gezag van de sekten. Dit raakte het hart van de Egyptische samenleving.

Naast deze sociale problemen bleek ook een schijnbaar eindeloze reeks oorlogen enorm duur.

De financiering van grootschalige militaire expansie voor een schijnbaar eindeloze reeks conflicten zette de financiële structuur van de regering onder druk en ondermijnde verder de economische macht van de farao, waardoor de staat fataal verzwakte. Het cumulatieve effect van deze reeks economische schokken tastte de veerkracht van Egypte aan, waardoor het land werd blootgesteld aan een catastrofale mislukking.

Politieke factoren

Door een chronisch tekort aan financiële en natuurlijke hulpbronnen werd Egypte's eens zo machtige vermogen om macht te projecteren geleidelijk aan ondermijnd. Door een aantal cruciale politieke gebeurtenissen verschoof het machtsevenwicht onder de Egyptische elites dramatisch, wat resulteerde in een gebroken natie.

Ten eerste veranderde de eens zo dominante en onbetwiste rol van de farao. De moord op farao Ramses III (ca. 1186 tot 1155 voor Christus), mogelijk de laatste grote farao van de 20e dynastie, creëerde een machtsvacuüm.

Hoewel Ramses III Egypte van de ondergang had weten te redden tijdens de omwenteling van de Zeevolkeren toen andere rijken in de Late Bronstijd ten onder gingen, eiste de schade die de invasies veroorzaakten zijn tol in Egypte. Toen Ramses III werd vermoord, scheidde koning Amenmesse zich af van het rijk, waardoor Egypte in tweeën werd gesplitst.

Na een langdurige burgeroorlog en verschillende mislukte pogingen om het oude Egypte te herenigen, bleef het rijk verdeeld en werd het bestuurd door een los verband tussen de rivaliserende regionale regeringen.

Militaire factoren

Moderne losse interpretatie in het Faraonisch Dorp in Caïro van een gevechtsscène uit de Grote Kadesh-reliëfs van Ramses II op de muren van het Ramesseum.

Zie pagina voor auteur / Publiek domein

Terwijl kostbare burgeroorlogen de militaire macht van het oude Egyptische Rijk aanzienlijk ondermijnden, zorgde een reeks verwoestende externe conflicten ervoor dat het Rijk nog meer mankracht en militaire capaciteit verloor en uiteindelijk bijdroeg aan de totale ineenstorting en de uiteindelijke annexatie door Rome.

De impact van de externe bedreigingen werd nog verergerd door de interne ontwrichting, die zich manifesteerde als burgerlijke onrust, wijdverspreide grafroof en endemische corruptie bij de overheid en religieuze autoriteiten.

In 671 v.Chr. viel het agressieve Assyrische Rijk Egypte binnen. Zij regeerden er tot ca. 627 v.Chr. Na de eclips van het Assyrische Rijk viel in 525 v.Chr. het Achaemenidische Perzische Rijk Egypte binnen. Egypte zou bijna een eeuw lang onder Perzische heerschappij staan.

Deze periode van Perzische overheersing werd doorbroken in 402 v.Chr. toen een reeks opkomende dynastieën de onafhankelijkheid van Egypte herwon. De 3e dynastie zou de laatste inheemse Egyptische dynastie worden waarna de Perzen de controle over Egypte heroverden om in 332 v.Chr. te worden verdreven door Alexander de Grote toen Alexander de Ptolemeïsche dynastie vestigde.

Het eindspel

Deze periode van langdurige economische en politieke onrust en verwoestende klimaatveranderingen eindigde met het verlies van de soevereiniteit over het grootste deel van het Egyptische grondgebied, waardoor Egypte een provincie werd binnen het uitgestrekte Perzische Rijk. Met honderdduizenden doden werd het Egyptische publiek steeds vijandiger tegenover zowel hun politieke als hun religieuze leiders.

Twee andere transformerende factoren speelden nu een rol. Het Christendom begon zich door Egypte te verspreiden en bracht het Griekse alfabet met zich mee. Hun nieuwe religie bracht een einde aan veel oude sociale gebruiken zoals de oude religie en mummificatie. Dit had een diepgaand effect op de Egyptische cultuur.

Op dezelfde manier leidde de wijdverspreide invoering van het Griekse alfabet, vooral tijdens de Ptolemeïsche Dynastie, tot de geleidelijke afname van het dagelijks gebruik van hiërogliefen en een heersende Dynastie die niet in staat was om de Egyptische taal te spreken of in hiërogliefen te schrijven.

Terwijl de uitkomst van de langdurige Romeinse burgeroorlog uiteindelijk een einde maakte aan het onafhankelijke oude Egyptische Rijk, betekenden deze seismische culturele en politieke verschuivingen de uiteindelijke ondergang van het oude Egypte.

Reflecteren op het verleden

3000 jaar lang was de levendige oude Egyptische cultuur de drijvende kracht achter de opkomst van het Egyptische Rijk. Hoewel de rijkdom, macht en militaire macht van het Rijk wisselden, behield het grotendeels zijn onafhankelijkheid totdat een combinatie van klimaatveranderingen, economische, politieke en militaire factoren leidde tot de uiteindelijke neergang, versplintering en ondergang.

Afbeelding voor koptekst met dank aan: Internet Archive Book Images [Geen beperkingen], via Wikimedia Commons