De rivier de Nijl in het oude Egypte

De machtige Nijl is niet alleen een van de langste, maar ook zeker een van de meest tot de verbeelding sprekende rivieren ter wereld. De rivier stroomt onstuimig 6.650 kilometer noordwaarts, van haar oorsprong in Afrika tot haar monding in de Uat-Ur, het Egyptische woord voor de Middellandse Zee. Langs haar doorgang schonk zij het leven aan de oude Egyptenaren en voedde hen met haar jaarlijkse afzettingen van rijke zwarte sedimenten die debasis voor de landbouw, die de bloei van hun cultuur ondersteunde.

De Romeinse filosoof en staatsman Seneca beschreef de Nijl als een "opmerkelijk schouwspel" en een verbazingwekkend wonder. De overgeleverde documenten geven aan dat dit een mening is die breed gedeeld werd door schrijvers uit de oudheid die de "moeder van alle mensen" Egypte bezochten.

De rivier ontleent zijn naam aan het Griekse "Neilos", wat vallei betekent, hoewel de oude Egyptenaren hun rivier Ar, of "zwart" noemden naar zijn rijke sedimenten. Het verhaal van de Nijl begint echter niet in de uitgestrekte delta van moerassen en lagunes van zijn mediterrane uitgang, maar in twee verschillende bronnen, de Blauwe Nijl, die vanuit de Abessijnse hooglanden naar beneden stort, en de Witte Nijl,die ontspringt in het weelderige evenaarsgebied van Afrika.

De brede, waaiervormige delta van de Nijl is vlak en groen. Aan het uiteinde ervan bouwde Alexander de Grote Alexandrië, een bruisende havenstad en thuisbasis van de Bibliotheek van Alexandrië en de beroemde Pharos-vuurtoren, een van de zeven wereldwonderen uit de oudheid. Voorbij de uitgestrektheid van de Nijldelta ligt de Middellandse Zee en Europa. Aan het uiteinde van de Nijl zat Aswan, de toegangspoort tot Egypte, een kleine stad,Het was een warme garnizoensstad voor de Egyptische legers die eeuwenlang het gebied met Nubië bevochten.

Inhoudsopgave

Feiten over de rivier de Nijl in het oude Egypte

• Zo'n vijf miljoen jaar geleden begon de Nijl noordwaarts naar Egypte te stromen.
• De Nijl is met 6.695 kilometer de langste rivier ter wereld.
• In zijn loop doorkruist de Nijl negen Ethiopië, Burundi, Oeganda, Kenia, Rwanda, Tanzania, Zaïre en Soedan, voordat hij uiteindelijk Egypte bereikt.
• De rivier de Nijl speelde een cruciale rol in het voeden van de oude Egyptische beschaving
• Vóór de bouw van de hoge Aswandam trad de Nijl buiten haar oevers en deponeerde rijke, vruchtbare afzettingen tijdens haar jaarlijkse, waardoor de landbouw langs de oevers van de Nijl werd ondersteund.
• De mythe van Osiris, die de kern vormt van het oude Egyptische geloof, is gebaseerd op de rivier de Nijl.
• De Nijl was ook de transportverbinding van Egypte met vloten die goederen en mensen van Aswan naar Alexandrië vervoerden.
• Het water van de Nijl was een bron van irrigatie voor de gewassen in het oude Egypte, terwijl de moerassen in de uitgestrekte delta een thuis waren voor kuddes watervogels en papyrusbedden voor de bouw en papierindustrie.
• Oude Egyptenaren hielden van vissen, roeien en andere watersporten op de Nijl

Het belang van de Nijl voor de opkomst van het Oude Egypte

Het is dan ook geen wonder dat de oude Egyptenaren de Nijl vereerden omdat ze wisten dat het water een thuis was voor baarsvissen en andere vissen, dat de moerassen een overvloed aan watervogels herbergden en papyrus voor boten en boeken, terwijl de leemachtige rivieroevers en overstromingsvlakten de modder produceerden die nodig was voor de bakstenen van de kolossale bouwprojecten.

Zelfs vandaag de dag is "Moge je altijd van de Nijl drinken" nog een gebruikelijke Egyptische zegening.

De oude Egyptenaren zagen de Nijl als de bron van al het leven. De Nijl bracht mythen en legenden in Egypte voort en speelde een essentiële rol in het leven van de goden en godinnen. In de Egyptische mythologie was de Melkweg een hemelse spiegel die de Nijl weerspiegelde en de oude Egyptenaren geloofden dat Ra, hun zonnegod, zijn goddelijke bark over de Nijl dreef.

Het was de verdienste van de goden dat Egypte zijn jaarlijkse overstromingen kreeg, met hun afzettingen van zwarte, zeer vruchtbare sedimenten langs de uitgedroogde oevers. Sommige mythen wezen Isis aan als de schenker van de landbouw, terwijl anderen Osiris de eer gaven. Na verloop van tijd ontwikkelden de Egyptenaren een netwerk van geavanceerde kanalen en irrigatiesystemen om het water naar steeds grotere stukken land te leiden, waardoor de voedselproductie enorm toenam.

De Nijl bleek ook een onmisbare vrijetijdsbesteding te zijn voor de oude Egyptenaren, die jaagden in de moerassen, visten en zwommen in het water en roeiden met boten over het wateroppervlak in felbevochten wedstrijden. Watersteekspelen waren een andere populaire watersport. Teams van twee mannen, bestaande uit een 'roeier' en een 'vechter' in een kano, probeerden de vechter van hun tegenstander uit hun kano en in het water te slaan.

Men dacht dat de Nijl een goddelijke manifestatie was van de god Hapi, een populaire water- en vruchtbaarheidsgod. De zegeningen van Hapi brachten leven in het land. Ma'at, de godin die evenwicht, harmonie en waarheid vertegenwoordigde, werd eveneens nauw geassocieerd met de Nijl, net als de godin Hathor en vervolgens Osiris en Isis. Khnum was een god die evolueerde tot de god van de schepping en wedergeboorte. Hij had zijn oorsprong alsHij was de god die toezicht hield op het bronwater van de Nijl en die de dagelijkse stromen controleerde en de jaarlijkse overstroming creëerde, die zo belangrijk was om de velden nieuw leven in te blazen.

De centrale rol van de Nijl in het ontstaan van het oude Egypte begon zo'n vijf miljoen jaar geleden, toen de rivier noordwaarts Egypte binnenstroomde. Langs grote delen van de oevers van de rivier ontstonden geleidelijk aan permanente bewoning en nederzettingen, vanaf ongeveer 6000 v. Chr. Egyptologen schrijven dit toe als het begin van de rijke Egyptische cultuur en de wijdvertakte beschaving, die zich ontpopte als de eerste ter wereld.De eerste echt herkenbare natiestaat ontstond rond 3150 v. Chr.

Hongersnood en de Nijl

Egypte werd op een bepaald moment tijdens de regeerperiode van koning Djoser (ca. 2670 v. Chr.) verwoest door een grote hongersnood. Djoser droomde dat Khnum voor hem verscheen en klaagde dat zijn tempel op het Elephantine-eiland in verval was geraakt. Khnum was ontstemd over het gebrek aan respect voor zijn tempel. Imhotep, de legendarische vizier van Djoser, stelde de farao voor naar het Elephantine-eiland te reizen om de tempel te inspecteren.Djoser ontdekte dat de toestand van de tempel van Khnum net zo slecht was als zijn droom deed vermoeden. Djoser gaf opdracht de tempel te restaureren en het omringende complex te renoveren.

Na de wederopbouw van de tempel kwam er een einde aan de hongersnood en waren de Egyptische akkers weer vruchtbaar en productief. De hongersnood-stele die door de Ptolemaeïsche dynastie (332-30 v. Chr.) 2000 jaar na de dood van Djoser werd opgericht, vertelt dit verhaal. Het laat zien hoe belangrijk de Nijl was voor de Egyptische kijk op hun universum, dat de god die de jaarlijkse overstromingen van de Nijl regelt gunstig gestemd moest worden voordat de hongersnood kon beginnen.zou kunnen breken.

Landbouw en voedselproductie

Hoewel de oude Egyptenaren vis aten, kwam het grootste deel van hun voedsel van de landbouw. De rijke bovengrond van het stroomgebied van de Nijl is op sommige plaatsen 21 meter diep. Dankzij deze jaarlijkse afzetting van rijke sedimenten konden de eerste landbouwgemeenschappen wortel schieten en ontstond er een jaarlijks levensritme dat tot in onze moderne tijd standhield.

De oude Egyptenaren verdeelden hun jaarkalender in drie seizoenen, Ahket het seizoen van Inundatie, Peret het groeiseizoen en Shemu het oogstseizoen. Deze weerspiegelen de jaarlijkse cyclus van overstromingen van de rivier de Nijl.

Na Ahket, het seizoen van de Inundatie, plantten de boeren hun zaden. Peret, het belangrijkste groeiseizoen, duurde van oktober tot februari. Dit was een cruciale tijd voor de boeren om hun velden te verzorgen. Shemu was het oogstseizoen, een tijd van vreugde en overvloed. De boeren groeven uitgebreide irrigatiekanalen vanuit de rivier de Nijl om water te leveren voor de rijke zwarte kemet van hun velden.

Boeren verbouwden verschillende gewassen, waaronder het beroemde Egyptische katoen voor kleding, meloenen, granaatappels en vijgen voor het avondeten en gerst voor bier.

Ze verbouwden ook lokale soorten bonen, wortels, sla, spinazie, radijs, rapen, uien, prei, knoflook, linzen en kikkererwten. Meloenen, pompoenen en komkommers groeiden rijkelijk aan de oevers van de Nijl.

Vruchten die vaak voorkwamen in het dieet van de oude Egyptenaren waren onder andere pruimen, vijgen, dadels, druiven, persea fruit, jujubes en de vruchten van de plataan.

Drie gewassen domineerden echter de Egyptische landbouw in het oude Egypte, gecentreerd aan de rivier de Nijl: papyrus, tarwe en vlas. Papyrus werd gedroogd om een vroege vorm van papier te maken. Tarwe werd vermalen tot meel voor brood, het dagelijkse hoofdvoedsel van de oude Egyptenaren, terwijl vlas werd gesponnen tot linnen voor kleding.

Een vitale transport- en handelsverbinding

Omdat de meeste grote steden in het oude Egypte langs of vlakbij de oevers van de Nijl lagen, vormde de rivier de belangrijkste transportverbinding tussen Egypte en het Rijk. Boten voeren voortdurend op en neer over de Nijl om mensen, gewassen, handelsgoederen en bouwmaterialen te vervoeren.

Zonder de rivier de Nijl zouden er geen piramides en geen grote tempelcomplexen zijn. Aswan was in de oudheid een heet en onherbergzaam dor gebied. Het oude Egypte beschouwde Aswan echter als onmisbaar vanwege de grote afzettingen Syenietgraniet.

Immense Syenietblokken werden gebeiteld uit levende steen, op schuiten gehesen en vervolgens de Nijl af gescheept om het bouwmateriaal te leveren voor de kolossale bouwprojecten van de farao's. Er zijn ook enorme oude zandsteen- en kalksteengroeves ontdekt in de heuvels langs de Nijl. Deze materialen werden door heel Egypte gesjouwd om te voldoen aan de vraag die ontstond door dede ambitieuze bouwwerken van de farao.

Tijdens de jaarlijkse overstromingen duurde de reis ongeveer twee weken, dankzij de afwezigheid van cataract. Tijdens het droge seizoen duurde dezelfde reis twee maanden. Zo vormde de Nijl de supersnelweg van het oude Egypte. In de oudheid waren er geen bruggen die de immense breedte van de rivier konden overspannen. Alleen boten konden het water bevaren.

Ergens rond 4000 v. Chr. begonnen de oude Egyptenaren vlotten te maken door bundels papyrusstengels aan elkaar te sjorren. Later leerden de oude scheepstimmerlieden grote houten schepen te bouwen van lokaal acaciahout. Sommige boten konden wel 500 ton lading vervoeren.

De mythe van Osiris en de Nijl

Een van de populairste oude Egyptische mythen over de Nijl is die over het verraad en de moord van Osiris door zijn broer Seth. Uiteindelijk veranderde Sets' afgunst op Osiris in haat toen Seth ontdekte dat zijn vrouw, Nephthys, Isis' gelijkenis had aangenomen en Osiris had verleid. Sets woede was echter niet gericht op Nephthys, maar op zijn broer, "De Schone", een verleiding die te verleidelijk was voor Seth.Set misleidde zijn broer om in een kist te gaan liggen die hij precies op maat van Osiris had gemaakt. Toen Osiris er eenmaal in lag, sloeg Set het deksel dicht en gooide de kist in de rivier de Nijl.

De kist dreef de Nijl af en kwam uiteindelijk vast te zitten in een tamariskboom bij de kust van Byblos. Hier waren de koning en koningin gefascineerd door de zoete geur en schoonheid. Ze lieten de kist omhakken tot een pilaar voor hun koninklijke hof. Terwijl dit gebeurde, nam Set de plaats van Osiris in en regeerde over het land met Nephthys. Set verwaarloosde de geschenken die Osiris en Isis hadden geschonken en droogte en hongersnoodUiteindelijk vond Isis Osiris in de boomkolom in Byblos en bracht hem terug naar Egypte.

Isis wist hoe ze Osiris weer tot leven kon wekken. Ze liet haar zus Nephthys het lichaam bewaken terwijl zij kruiden verzamelde voor haar drankjes. Set ontdekte het lichaam van zijn broer en hakte het in stukken. De delen werden over het land en in de Nijl verspreid. Toen Isis terugkeerde, ontdekte ze tot haar ontzetting dat het lichaam van haar man ontbrak.

Beide zussen struinden het land af op zoek naar lichaamsdelen van Osiris en zetten het lichaam van Osiris weer in elkaar. Overal waar ze een stuk van Osiris vonden, richtten ze een heiligdom op. Dit zou de verklaring zijn voor de vele graven van Osiris die door het oude Egypte verspreid lagen. Er werd beweerd dat dit de oorsprong was van de nomes, de zesendertig provincies die het oude Egypte bestuurden.

Helaas had een krokodil de penis van Osiris opgegeten, waardoor hij incompleet was. Isis was echter in staat om hem weer tot leven te wekken. Osiris was herrezen, maar kon niet langer over de levenden heersen, omdat hij niet langer heel was. Hij daalde af naar de onderwereld en regeerde daar als Heer van de Doden. De Nijl werd vruchtbaar gemaakt door Osiris' penis en gaf leven aan het volk van Egypte.

In het oude Egypte werd de krokodil geassocieerd met Sobek, de Egyptische god van de vruchtbaarheid. Iedereen die door een krokodil werd opgegeten, zou een gelukkige dood hebben gehad.

De mythe van Osiris vertegenwoordigt belangrijke waarden in de Egyptische cultuur, die van het eeuwige leven, harmonie, evenwicht, dankbaarheid en orde. De afgunst en wrok van Set jegens Osiris kwam voort uit een gebrek aan dankbaarheid. In het oude Egypte was ondankbaarheid een "poortzonde" die een individu voorbestemde voor andere zonden. Het verhaal vertelde over de overwinning van orde op chaos en de vestiging van harmonie in het land.

Reflecteren op het verleden

Zelfs vandaag de dag blijft de Nijl een integraal facet van het Egyptische leven. Het oude verleden leeft voort in de overlevering die aan ons is doorgegeven, terwijl het nog steeds een rol speelt in de commerciële hartslag van Egypte. Egyptenaren zeggen dat als een bezoeker naar de schoonheid van de Nijl kijkt, die bezoeker verzekerd is van een terugkeer naar Egypte, een bewering die al sinds de oudheid wordt gedaan. Een mening die wordt gedeeld door velen die het vandaag de dag ervaren.

Headerafbeelding met dank aan: Wasiem A. El Abd via PXHERE