Dieren van het Oude Egypte

Het hart van de relatie tussen de oude Egyptenaren en dieren werd gevormd door hun religieuze overtuigingen. De oude Egyptenaren geloofden dat hun goden nauw verbonden waren met de vier elementen lucht, aarde, water en vuur, met de natuur en met dieren. De oude Egyptenaren geloofden in de oneindige krachten van het universum en respecteerden deze elementen, omdat ze geloofden dat het goddelijke overal en in alle elementen aanwezig was.alles.

Respect en verering voor dieren was een fundamenteel aspect van hun tradities. Dieren kregen een hoge status in het leven van de oude Egyptenaren, die doorliep tot in het hiernamaals. Daarom kregen de interacties tussen dieren en mensen tijdens hun leven een religieus belang. Egyptologen vinden vaak huisdieren gemummificeerd en begraven bij hun eigenaars.

Alle oude Egyptenaren werden opgevoed om gevoelig te zijn voor de belangrijkste kenmerken van een dier. De oude Egyptenaren erkenden dat katten hun kittens beschermden. Bastet, hun kattengod, was een belangrijke en machtige godheid in het hele oude Egypte.

Ze was de beschermster van hun huis en haard en de godin van de vruchtbaarheid. Men dacht dat honden het ware hart en de bedoelingen van een persoon konden zien. Anubis, de Egyptische jakhals of godheid met de wilde zwarte hondenkop woog het hart van de doden voor Osiris om hun daden in het leven te meten.

De Egyptenaren hadden bijna 80 goden die elk werden voorgesteld als mensen, dieren of als deels menselijke en deels dierlijke aspecten. De oude Egyptenaren geloofden ook dat veel van hun goden en godinnen op aarde werden gereïncarneerd als dieren.

Daarom eerden de Egyptenaren deze dieren vooral in en rond hun tempels, via dagelijkse rituelen en jaarlijkse festivals. Ze kregen offers van eten, drinken en kleding. In de tempels hielden de hogepriesters toezicht op de beelden terwijl ze drie keer per dag werden gewassen, geparfumeerd en gekleed in kleren en mooie sieraden.

Inhoudsopgave

Feiten over de dieren van het Oude Egypte

• Respect en verering voor dieren was een fundamenteel aspect van hun tradities
• De oude Egyptenaren geloofden dat veel van hun goden en godinnen op aarde waren gereïncarneerd als dieren.
• Tot de vroege gedomesticeerde soorten behoorden schapen, runderen, geiten, varkens en ganzen.
• Egyptische boeren experimenteerden met het domesticeren van gazellen, hyena's en kraanvogels na het Oude Rijk.
• Paarden verschenen pas na de 13e dynastie. Ze waren luxe artikelen en werden gebruikt om strijdwagens te trekken. Ze werden zelden bereden of gebruikt om te ploegen.
• Kamelen werden gedomesticeerd in Arabië en waren nauwelijks bekend in Egypte tot de Perzische verovering.
• Het populairste Egyptische huisdier was de kat
• Katten, honden, fretten, bavianen, gazellen, neusapen, valken, hoppen, ibissen en duiven waren de meest voorkomende huisdieren in het oude Egypte.
• Sommige farao's hielden leeuwen en Soedanese cheeta's als huisdieren.
• Specifieke dieren waren nauw verbonden met of heilig voor individuele godheden
• Individuele dieren werden uitgekozen om een god op aarde te vertegenwoordigen, maar de dieren zelf werden niet als goddelijk aanbeden.

Dieren domesticeren

De oude Egyptenaren domesticeerden verschillende soorten huisdieren. Tot de eerste gedomesticeerde soorten behoorden schapen, runderen, geiten, varkens en ganzen. Ze werden gefokt voor hun melk, vlees, eieren, vet, wol, leer, huiden en hoorn. Zelfs de mest van de dieren werd gedroogd en gebruikt als brandstof en meststof. Er is weinig bewijs dat schapenvlees regelmatig werd gegeten.

Varkens maakten deel uit van het vroege Egyptische dieet sinds het begin van het 4e millennium v. Chr. Varkensvlees was echter uitgesloten van religieuze ceremonies. Geitenvlees werd gegeten door zowel de hogere als de lagere klassen van Egypte. Geitenvellen werden gebruikt als waterflessen en drijfmiddelen.

Tamme kippen verschenen pas in het Nieuwe Rijk van Egypte. Aanvankelijk was hun verspreiding vrij beperkt en ze werden pas meer algemeen tijdens de Late Periode. Vroege Egyptische boeren hadden geëxperimenteerd met het domesticeren van een reeks andere dieren, waaronder gazellen, hyena's en kraanvogels, hoewel deze pogingen lijken te zijn gedaan na het Oude Rijk.

Gedomesticeerde runderrassen

De oude Egyptenaren hielden er verschillende runderrassen op na. Hun ossen, een zwaar gehoornde Afrikaanse soort, werden gewaardeerd als ceremoniële offers. Ze werden vetgemest, versierd met struisvogelpluimen en in ceremoniële processies tentoongesteld voordat ze werden geslacht.

De Egyptenaren hadden ook een kleiner ras hoornloze runderen, samen met wilde langhoornige runderen. Zebu, een ondersoort van tam vee met een kenmerkende bult op de rug, werd tijdens het Nieuwe Rijk geïntroduceerd vanuit de Levant. Vanuit Egypte verspreidden ze zich vervolgens over een groot deel van Oost-Afrika.

Paarden in het oude Egypte

Egyptische strijdwagen.

Carlo Lasinio (Graveur), Giuseppe Angelelli , Salvador Cherubini, Gaetano Rosellini (Kunstenaars), Ippolito Rosellini (Auteur) / Publiek domein

De 13e dynastie is het eerste bewijs dat paarden in Egypte opduiken. In het begin verschenen ze echter in beperkte aantallen en pas vanaf de Tweede Tussentijd werden ze op grote schaal geïntroduceerd. De eerste overgebleven afbeeldingen van paarden die we vandaag de dag hebben dateren uit de 18e dynastie.

Aanvankelijk waren paarden luxegoederen. Alleen de zeer rijken konden het zich veroorloven om ze te houden en goed te verzorgen. Ze werden zelden bereden en nooit gebruikt om te ploegen in het tweede millennium voor Christus. Paarden werden gebruikt in strijdwagens voor zowel de jacht als voor militaire campagnes.

Op de rijzweep van Toetanchamon die in zijn graftombe werd gevonden, staat de inscriptie: "Hij kwam op zijn paard als de stralende Re." Dit lijkt erop te wijzen dat Toetanchamon graag te paard reed. Op basis van zeldzame afbeeldingen, zoals een inscriptie die in de graftombe van Horemheb werd gevonden, lijkt het erop dat paarden zonder zadel en zonder stijgbeugels werden bereden.

Ezels en muilezels in het oude Egypte

Ezels werden gebruikt in het oude Egypte en werden vaak afgebeeld op grafmuren. Muilezels, de nakomelingen van een mannelijke ezel en een vrouwelijk paard, werden al gefokt sinds de tijd van het Nieuwe Rijk in Egypte. Muilezels kwamen vaker voor tijdens de Grieks-Romeinse periode, toen paarden goedkoper werden.

Kamelen in het oude Egypte

Kamelen werden gedomesticeerd in Arabië en West-Azië tijdens het derde of tweede millennium en waren nauwelijks bekend in Egypte tot de Perzische verovering. Kamelen werden gebruikt voor langere tochten door de woestijn, net zoals tegenwoordig.

Geiten en schapen in het oude Egypte

Onder de gevestigde Egyptenaren hadden geiten een beperkte economische waarde. Veel rondtrekkende bedoeïenstammen waren echter afhankelijk van geiten en schapen om te overleven. In de meer bergachtige gebieden van Egypte leefden wilde geiten en farao's zoals Thoetmosis IV jaagden er graag op.

Het oude Egypte fokte twee vormen van gedomesticeerde schapen. Het oudste ras, (ovis longipes), had vooruitstekende hoorns, terwijl het nieuwere dikstaartige schaap, (ovis platyra), hoorns had die aan weerszijden van zijn kop krulden. Dikstaartige schapen werden voor het eerst in Egypte geïntroduceerd ergens tijdens het Middenrijk.

Net als geiten waren schapen niet zo belangrijk voor de Egyptische boeren als voor de nomadische bedoeïenenstammen, die afhankelijk waren van schapen voor melk, vlees en wol. Egyptenaren in de steden verkozen over het algemeen het koelere en minder jeukende linnen en later het lichtere katoen boven wol voor hun kleding.

Egyptische huisdieren uit de oudheid

Oude Egyptische kattenmummie.

Rama / CC BY-SA 3.0 FR

De Egyptenaren bleken erg dol te zijn op het houden van huisdieren. Ze hadden vaak katten, honden, fretten, bavianen, gazellen, neusaapjes, hoepels, ibissen, valken en duiven. Sommige farao's hielden zelfs leeuwen en Soedanese cheeta's als huisdier.

Het populairste huisdier uit het oude Egypte was de kat. Gedomesticeerd tijdens het Middenrijk geloofden de oude Egyptenaren dat katten een goddelijke of goddelijke entiteit waren en als ze stierven, rouwden ze net zoals bij een mens, inclusief het laten mummificeren.

Kat' is afgeleid van het Noord-Afrikaanse woord voor het dier, quattah en gezien de nauwe band van de kat met Egypte heeft bijna elk Europees land een variatie op dit woord overgenomen.

Het verkleinwoord 'poes' of 'pussy' komt ook van het Egyptische woord Pasht, een andere naam voor de kattengodin Bastet. De Egyptische godin Bastet werd oorspronkelijk gezien als een geduchte wilde kat, een leeuwin, maar veranderde na verloop van tijd in een huiskat. Katten waren zo belangrijk voor de oude Egyptenaren dat het een misdaad werd om een kat te doden.

Honden dienden als jachtkameraad en waakhond. Honden hadden zelfs hun eigen plek op begraafplaatsen. Fretten werden gebruikt om graanschuren vrij te houden van ratten en muizen. Hoewel katten als de meest goddelijke werden beschouwd. En als het ging om het behandelen van de gezondheid van dieren, behandelden dezelfde genezers die mensen behandelden ook de dieren.

Dieren in Egyptische Religie

De bijna 80 goden in het Egyptische pantheon werden gezien als manifestaties van het Opperwezen in zijn verschillende rollen of als zijn vertegenwoordigers. Bepaalde dieren waren nauw verbonden met of heilig voor individuele godheden en een individueel dier kon worden uitgekozen om een god op aarde te vertegenwoordigen. Dieren zelf werden echter niet als goddelijk vereerd.

Egyptische goden werden afgebeeld in hun volledige dierlijke attributen of met het lichaam van een man of vrouw en de kop van een dier. Een van de meest afgebeelde godheden was Horus, een zonnegod met een valkenhoofd. Thoth, de god van het schrift en de kennis, werd afgebeeld met een ibiskop.

Bastet was aanvankelijk een woestijnkat voordat hij veranderde in een huiskat. Khanum was een god met een ramskop. Khonsu, de jeugdige maangod van Egypte, werd afgebeeld als een baviaan, net als Thoth in een andere verschijningsvorm. Hathor, Isis, Mehet-Weret en Nut werden vaak afgebeeld als koeien, met koeienhorens of met koeienoren.

De goddelijke cobra was heilig voor Wadjet, de cobra-godin van Per-Wadjet, die Neder-Egypte en koningschap vertegenwoordigde. Ook Renenutet, de cobra-godin, was een vruchtbaarheidsgodin. Ze werd afgebeeld als de beschermster van de farao die af en toe werd afgebeeld terwijl ze kinderen verzorgde. Meretseger was een andere cobra-godin, bekend als "Zij die van stilte houdt", die misdadigers strafte met blindheid.

Men geloofde dat Set tijdens zijn gevecht met Horus in een nijlpaard veranderde. Door deze associatie met Set werd het mannelijke nijlpaard als een kwaadaardig dier gezien.

Taweret was de prachtige nijlpaardgodin van de vruchtbaarheid en de bevalling. Taweret was een van de populairste Egyptische huishoudgodinnen, vooral onder aanstaande moeders vanwege haar beschermende krachten. Sommige voorstellingen van Taweret toonden de nijlpaardgodin met de staart en de rug van een krokodil en werden geïllustreerd met een krokodil op haar rug.

Krokodillen waren ook heilig voor Sobek, de oude Egyptische god van het onverwachte water, de dood, geneeskunde en chirurgie. Sobek werd afgebeeld als een mens met een krokodillenkop of als een krokodil zelf.

De tempels van Sobek hadden vaak heilige meren waar krokodillen in gevangenschap werden gehouden en vertroeteld. Ammut, de demonin van de rechtzaal in het oude Egypte, had het hoofd van een krokodil en het achterste van een nijlpaard en werd "de verslindster van de doden" genoemd. Ze strafte boosdoeners door hun harten op te eten. De zonnegod Horus Khenty-Khenty uit de regio Athribis werd af en toe afgebeeld als een krokodil.

De zonnegod van de wederopstanding Khepri werd gepersonifieerd als een scarabegod. Heqet, hun godin van de bevalling, was een kikkergodin die vaak werd afgebeeld als een kikker of als een vrouw met een kikkerkop. De Egyptenaren associeerden kikkers met vruchtbaarheid en wederopstanding.

Latere Egyptenaren ontwikkelden religieuze ceremonies rond specifieke dieren. De legendarische Apis-stier was een heilig dier uit de Vroegdynastieke Periode (ca. 3150 - 2613 v. Chr.) dat de god Ptah vertegenwoordigde.

Nadat Osiris met Ptah was gefuseerd, geloofde men dat de Apis-stier de god Osiris zelf zou herbergen. Apis-stieren werden speciaal gefokt voor offerceremonies. Ze symboliseerden kracht en sterkte. Nadat een Apis-stier was gestorven, werd het lichaam gemummificeerd en begraven in het "Serapeum" in een enorme stenen sarcofaag die meestal meer dan 60 ton woog.

Wilde dieren

Dankzij het voedzame water van de Nijl leefden er in het oude Egypte talloze wilde dieren, waaronder jakhalzen, leeuwen, krokodillen, nijlpaarden en slangen. Tot de vogels behoorden de ibis, reiger, gans, wouw, valk, kraanvogel, plevier, duif, uil en gier. Tot de inheemse vissen behoorden de karper, baars en meerval.

Reflecteren op het verleden

Dieren speelden een belangrijke rol in de oude Egyptische samenleving. Ze waren zowel huisdieren als de manifestatie van de goddelijke eigenschappen van het Egyptische pantheon van goden hier op aarde.

Afbeelding voor koptekst met dank aan: Zie pagina voor auteur [Publiek domein], via Wikimedia Commons