Het hiërogliefenalfabet

Hiërogliefenschrift was een schrijfsysteem dat door de oude Egyptenaren werd ontwikkeld rond ca. 3200 v. Chr. Het hiërogliefenschrift was gebaseerd op een systeem van enkele honderden 'beeld'-woorden. Dit schrijfsysteem was uiterst complex en enorm arbeidsintensief. Egyptologen denken dat hiërogliefenschrift voor het eerst werd gebruikt op tempelcomplexen, graven en openbare gebouwen.

Aanvankelijk gebruikten de oude Egyptenaren 700 tot 800 tekens. Rond 300 v. Chr. was deze geschreven taal uitgegroeid tot meer dan 6000 tekens. Het dagelijks leven of de natuur lijkt de inspiratie te zijn geweest voor veel van deze extra hiërogliefen.

Egyptische hiërogliefen omgezet naar het Engelse alfabet

Alfabetten alfabetisch / CC BY-SA

Inhoudsopgave

Feiten over het hiërogliefenalfabet

• Het hiërogliefenalfabet ontstond in Egypte rond ca. 3200 v. Chr.
• Dit oude Egyptische schrift bleef in gebruik tot Rome Egypte annexeerde.
• Slechts drie procent van de oude Egyptenaren kon hiërogliefen lezen
• Hiërogliefen zijn picturale weergaven van ideeën en geluiden
• De Steen van Rosetta werd ontdekt tijdens de invasie van Napoleon in Egypte. Hij bevatte Griekse, demotische en hiërogliefische versies van dezelfde boodschap. Hierdoor konden hiërogliefen voor het eerst met succes worden vertaald door de Fransman Jean-Francois Champollion

De evolutie van hiërogliefen

Het woord hiëroglief zelf is Grieks. De Egyptenaren noemden hiërogliefen medu netjer of 'Gods woorden'. De oude Egyptenaren vereerden hiërogliefen als een heilig geschenk van Thoth. Dit kan de aanleiding zijn geweest voor hun aanvankelijke gebruik op heilige bouwwerken, zoals tempels en graven. Later vormden hiërogliefen de basis voor het schrijven van heilige teksten, zoals de Piramideteksten, het Dodenboek en de Kistteksten.

Alleen de elite van de Egyptische samenleving, zoals de koninklijke familie, de adel, de priesters en de schriftgeleerden konden hiërogliefen lezen. Deze groepen vormden minder dan drie procent van de Egyptische bevolking. Een basisbeheersing van hiërogliefen hield in dat men 750 tekens kende. Een meester-schrijver leerde meer dan 3000 hiërogliefen uit zijn hoofd.

Schriftgeleerden werden op speciale scholen opgeleid en sommige schriftgeleerden begonnen hun formele opleiding op 12-jarige leeftijd. Studenten oefenden op houten of kleien blokken en begonnen met het uit het hoofd leren van 200 verschillende hiërogliefen. Gekleurde inkt werd gebruikt voor afbeeldingen, terwijl zwarte inkt werd gebruikt voor woorden.

De structuur van hiërogliefen

Vandaag de dag delen Egyptologen Egyptische hiërogliefen in drie verschillende klassen in, waarbij sommige afbeeldingen tot meer dan één klasse behoren.

1. Fonogrammen zijn tekens die een specifieke klank weergeven. Een enkel teken kan de klanken van twee of meer letters weergeven
2. Ideogrammen zijn hiërogliefen die eerder met ideeën dan met klanken worden geassocieerd, zoals die welke de goden voorstellen.
3. Determinatieven zijn een klasse hiërogliefen die noch vertaald noch uitgesproken werden. Ze helpen om de betekenis van afzonderlijke woorden duidelijker te maken en geven ook het einde van woorden aan. De oude Egyptenaren gebruikten geen enkele vorm van interpunctie om het einde van zinnen of spaties tussen woorden aan te geven.

Hiërogliefen kunnen horizontaal, van links naar rechts of van rechts naar links of verticaal worden gelezen. Tekens geven de richting aan van waaruit de inscripties moeten worden gelezen. Als de tekens naar links wijzen, worden ze van links naar rechts gelezen. Als ze naar rechts wijzen, worden ze van rechts naar links gelezen.

Egyptische hiërogliefen Mythische oorsprong

Volgens de oude Egyptische legende creëerde Thoth, hun god van het schrift, magie, wijsheid en de maan, het schrift om ervoor te zorgen dat de oude Egyptenaren wijs zouden worden en om hun geheugen te verbeteren.

Re, de Egyptische scheppergod en zonnegod, was het daar niet mee eens. Hij geloofde dat het schenken van hiërogliefen aan mensen hen ertoe zou aanzetten om hun mondelinge geschiedenistradities te verwaarlozen ten gunste van het vertrouwen op geschreven documenten. Schrijven zou volgens Re de wijsheid en het geheugen van de Egyptenaren verzwakken.

Ondanks de bedenkingen van Re gaf Thoth het schrift aan de schriftgeleerden, een selecte groep onder de Egyptenaren. In het oude Egypte werden schriftgeleerden dus zeer gerespecteerd om hun kennis en schrijfvaardigheid. De positie van een schriftgeleerde was dan ook een van de weinige paden die een kans boden op opwaartse sociale mobiliteit in het oude Egypte.

Het verval van oude Egyptische hiërogliefen

Tijdens de Ptolemeïsche Dynastie (ca. 332-30 v. Chr.), gevolgd door de Romeinse Periode (ca. 30 v. Chr. - 395 n. Chr.), groeide de invloed van eerst de Griekse en daarna de Romeinse cultuur gestaag. In de tweede eeuw n. Chr. had het christendom de invloed die de Egyptische culten van oudsher uitoefenden, ingeperkt. Toen het Koptische alfabet, een ontwikkeling van het Griekse unciale alfabet, zich verspreidde, nam het gebruik van hiërogliefen af en werd het Koptisch het belangrijkste Egyptische alfabet.laatste oude Egyptische taal.

Reflecteren op het verleden

Net als veel andere aspecten van hun cultuur bleek het oude Egyptische hiërogliefenschrift zowel robuust als duurzaam te zijn. Zonder de 3000 tekens zou veel van de oude Egyptische cultuur voor altijd voor ons verborgen zijn gebleven.

Afbeelding met koptekst met dank aan: George Hodan [CC0 1.0], via publicdomainpictures.net