Kikkers in het Oude Egypte

Kikkers behoren tot de categorie 'amfibieën'. Deze koudbloedige dieren houden 's winters een winterslaap en ondergaan tijdens hun levenscyclus allerlei gedaanteverwisselingen.

Dit begint met paren, eieren leggen, uitgroeien tot kikkervisjes in eieren en vervolgens tot jonge kikkers zonder staart. Daarom zijn kikkers verbonden met de mythologieën van de schepping in het oude Egypte.

Van chaos tot bestaan, en van een wereld van wanorde tot een wereld van orde, de kikker heeft het allemaal gezien.

In het oude Egypte werden goden en godinnen verbonden met de kikker, zoals Heqet, Ptah, Heh, Hauhet, Kek, Nun en Amun.

De trend om kikkeramuletten te dragen was ook populair om vruchtbaarheid aan te moedigen en ze werden begraven naast de doden om ze te helpen beschermen en tot leven te wekken.

Het was zelfs gebruikelijk om kikkers samen met de doden te mummificeren. Deze amuletten werden gezien als magisch en goddelijk en men geloofde dat ze voor wedergeboorte zorgden.

Afbeeldingen van kikkers werden afgebeeld op apotropische toverstokken (geboortestokken) omdat kikkers werden gezien als beschermers van het huishouden en beschermers van zwangere vrouwen.

Toen het christendom in de vierde eeuw na Christus naar Egypte kwam, bleef de kikker gezien worden als een Koptisch symbool van wederopstanding en wedergeboorte.

Bovendien is de kikker een van de vroegste wezens die werd afgebeeld op amuletten tijdens de Predynastieke Periode.

Egyptenaren noemden kikkers met de onomatopee term "kerer". De Egyptische ideeën over regeneratie werden geassocieerd met de kikkerdril.

De hiëroglief van een kikkervisje stond zelfs gelijk aan het getal 100.000. Afbeeldingen van kikkers verschenen naast enger dieren op verschillende platforms, zoals op ivoren wilgen en slagtanden uit het Middenrijk.

Levende voorbeelden hiervan zijn te zien in het Manchester Museum.

Op verschillende voorwerpen, zoals waterspuwers, staan afbeeldingen van kikkers om een verband te leggen met de Nijlvloed en het overlopende water.

Kikkers komen voor in de faraonische iconografie en ze verschijnen als symbolen van de christelijke wederopstanding in de Koptische tijd - terracotta lampen tonen vaak afbeeldingen van deze kikkers.

Inhoudsopgave

Levenscyclus van kikkers in het oude Egypte

Van kikkers was bekend dat ze in groten getale in de moerassen van de Nijl leefden. De overstroming van de Nijl was een cruciale gebeurtenis voor de landbouw omdat het water leverde aan vele afgelegen akkers.

Kikkers groeiden in het modderige water dat was achtergelaten door terugtrekkende golven. Daarom werden ze bekend als symbolen van overvloed.

Ze werden een symbool voor het getal "hefnu," dat verwees naar 100.00 of een enorm getal.

De levenscyclus van een kikker begint met paren. Een paar volwassen kikkers gaat een plexus aan terwijl het vrouwtje haar eieren legt.

Kikkervisjes beginnen in de eieren te groeien en veranderen dan in jonge kikkers.

De kikkers zouden achterpoten en voorpoten ontwikkelen, maar nog niet transformeren tot volgroeide kikkers.

Kikkervisjes hebben hun staart, maar als ze volgroeid zijn tot een jonge kikker, verliezen ze hun staart.

Volgens de mythe was de aarde, voordat er land was, een waterige massa van donker, richtingloos niets.

Slechts vier kikkergoden en vier slangengodinnen leefden in deze chaos. De vier paren van godheden waren Nun en Naunet, Amun en Amaunet, Heh en Hauhet, en Kek en Kauket.

De vruchtbaarheid van de kikker, in combinatie met hun associatie met water, dat essentieel was voor het menselijk leven, zorgde ervoor dat de oude Egyptenaren ze zagen als krachtige en positieve symbolen.

Kikkers en de Nijl

Water is essentieel voor het bestaan van de mens. Zonder water kan de mens niet overleven. Aangezien de Egyptenaren religieus waren, waren hun culturele overtuigingen afgeleid van water.

De Nijldelta en de rivier de Nijl in Egypte behoren tot de oudste landbouwgebieden ter wereld.

Ze worden al ongeveer 5000 jaar verbouwd. Omdat Egypte een droog klimaat heeft met veel verdamping en heel weinig neerslag, blijft de watervoorraad van de rivier de Nijl zoet.

Bovendien kan er in dit gebied geen natuurlijke bodemontwikkeling plaatsvinden. De rivier de Nijl werd daarom alleen gebruikt voor landbouw, industrie en huishoudelijk gebruik.

De zon en de rivier waren belangrijk voor de oude Egyptenaren omdat de levensgevende stralen van de zon gewassen hielpen groeien, maar ook krimpen en sterven.

Aan de andere kant maakte de rivier de grond vruchtbaar en vernietigde alles wat op haar pad kwam. Haar afwezigheid kon hongersnood over de landen brengen.

De zon en de rivier deelden samen de cyclus van dood en wedergeboorte; elke dag stierf de zon aan de westelijke horizon en elke dag werd hij herboren aan de oostelijke hemel.

Bovendien werd de dood van het land elk jaar gevolgd door de wedergeboorte van de gewassen, wat samenhing met de jaarlijkse overstromingen van de rivier.

Wedergeboorte was dus een belangrijk thema in de Egyptische cultuur. Het werd gezien als een natuurlijke gebeurtenis na de dood en versterkte de Egyptische overtuiging van leven na de dood.

De Egyptenaren voelden zich, net als de zon en de gewassen, zeker dat ze weer zouden opstaan om een tweede leven te leiden nadat hun eerste was afgelopen.

De kikker werd gezien als een symbool van leven en vruchtbaarheid omdat er na de jaarlijkse overstroming van de rivier de Nijl miljoenen kikkers opdoken.

Deze overstroming was een bron van vruchtbaarheid voor de anders onvruchtbare, afgelegen landen. Omdat kikkers gedijden in het modderige water dat werd achtergelaten door de terugtrekkende golven van de Nijl, is het gemakkelijk te begrijpen waarom ze bekend werden als symbolen van overvloed.

In de Egyptische mythologie was Hapi een vergoddelijking van de jaarlijkse overstroming van de rivier de Nijl. Hij werd versierd met papyrusplanten en omringd door honderden kikkers.

Symbolen van de Schepping

De kikkerkopgod Ptah maakte zijn transformatie om op te staan als de opener van de lagere wereld. Zijn kleding was een nauwsluitend gewaad dat leek op mummiewikkels.

Het benadrukte zijn rol namens de zielen in de ondergrondse wereld.

Ptah stond bekend als de scheppingsgod omdat hij in het oude Egypte de enige god was die de wereld schiep met behulp van zijn hart en tong.

Simpel gezegd werd de wereld geschapen op basis van de kracht van zijn woord en bevel. Alle goden die volgden kregen werk op basis van wat Ptah's hart bedacht en zijn tong beval.

Omdat de kikker een wezen is waarvan de tong vastzit aan het puntje van zijn mond, in tegenstelling tot andere dieren die hun tong in hun keel hebben, is de tong een onderscheidend kenmerk voor zowel Ptah als de kikker.

Krachten van Chaos

De goden hhw, kkw, nnnw en Imn werden gezien als personificaties van oude chaoskrachten.

Deze vier mannen van de acht goden van de Ogdoad van Hermopolis werden afgebeeld als kikkers, terwijl de vier vrouwen werden afgebeeld als slangen die zwommen in de modder en het slijm van de chaos.

Symbolen van wedergeboorte

De oude Egyptenaren gebruikten het teken van de kikker om naar de namen van de overledenen te schrijven.

Aangezien een kikker een symbool van wedergeboorte was, toonde dit zijn rol in de wederopstanding.

Kikkers werden geassocieerd met wederopstanding omdat ze tijdens hun winterslaap al hun activiteiten staakten en zich tussen de stenen verstopten.

Ze bleven stilzitten in poelen of rivieroevers tot het ochtendgloren van de lente. Deze kikkers in winterslaap hadden geen voedsel nodig om in leven te blijven. Het leek bijna alsof ze dood waren.

Als het lente werd, sprongen deze kikkers uit de modder en het slijm en werden ze weer actief.

Daarom werden ze in de oude Egyptische cultuur gezien als symbolen van wederopstanding en geboorte.

Koptische symbolen van wedergeboorte

Toen het christendom zich in de vierde eeuw na Christus verspreidde, werd de kikker gezien als een Koptisch symbool van wedergeboorte.

Op lampen die in Egypte zijn gevonden staan kikkers getekend op het bovenste gedeelte.

Op een van deze lampen staat "Ik ben de opstanding". De lamp beeldt de opkomende zon uit en de kikker erop is de Ptah, die bekend staat om zijn leven in de Egyptische mythologie.

Godin Heqet

In het Oude Egypte stonden kikkers ook bekend als symbolen van vruchtbaarheid en water. De godin van het water, Heqet, stelde het lichaam van een vrouw voor met het hoofd van een kikker en werd geassocieerd met de latere stadia van de bevalling.

Heqet was beroemd als de partner van Khnum, de heer van de overstromingen. Samen met andere goden was ze verantwoordelijk voor het creëren van een kind in de baarmoeder en was ze aanwezig bij zijn/haar geboorte als vroedvrouw.

Heqet, ook bekend als de godin van de bevalling, de schepping en het ontkiemen van graan, was de godin van de vruchtbaarheid.

De titel "Dienaressen van Heqet" werd toegepast op priesteressen die waren opgeleid tot vroedvrouwen om de godin te helpen bij haar missie.

Toen Khnum een pottenbakker werd, kreeg de godin Heqet de verantwoordelijkheid om leven te schenken aan goden en mensen die door de pottenbakkersschijf waren geschapen.

Daarna gaf ze de pasgeborene de levensadem voordat ze hem in de baarmoeder van zijn moeder liet groeien. Vanwege haar levenskrachten nam Heqet ook deel aan begrafenisceremonies in Abydos.

Doodskisten weerspiegelden een beeld van Heqet als de beschermende godheid van de doden.

Tijdens de bevalling droegen vrouwen amuletten van Heqet als bescherming. Het ritueel in het Middenrijk bestond uit ivoren messen en klepels (een soort muziekinstrument) waarop haar naam of beeltenis stond afgebeeld als symbool van bescherming in huis.

Leer meer over de Godin Heqet

Khnum

Khnum was een van de vroegste Egyptische godheden. Hij had het hoofd van een kikker, met horens maar het lichaam van een menselijke man. Hij was oorspronkelijk de god van de bron van de rivier de Nijl.

Door de jaarlijkse overstromingen van de Nijl stroomden slib, klei en water het land in. Kikkers kwamen weer tevoorschijn en er kwam weer leven in de omgeving.

Hierdoor werd Khnum beschouwd als de schepper van de lichamen van mensenkinderen.

Deze mensenkinderen werden op een pottenbakkersschijf van klei gemaakt. Nadat ze gevormd en gemaakt waren, werden ze in de baarmoeder van hun moeder geplaatst.

Van Khnum wordt gezegd dat hij ook andere godheden heeft gevormd. Hij staat bekend als de Goddelijke Pottenbakker en Heer.

Heh en Hauhet

Heh was de god en Hauhet was de godin van oneindigheid, tijd, lang leven en eeuwigheid. Heh werd afgebeeld als een kikker en Hauhet als een slang.

Hun namen betekenden 'eindeloosheid' en ze waren allebei de oorspronkelijke goden van Ogdoad.

Heh stond ook bekend als de god van de vormloosheid. Hij werd afgebeeld als een gehurkte man met twee palmbomen in zijn handen, elk afgesloten met een kikkervisje en een shen-ring.

De shen ring was een symbool van oneindigheid, terwijl de palmribben het verstrijken van de tijd symboliseerden. Ze waren ook aanwezig in tempels om de cycli van de tijd vast te leggen.

Nun en Naunet

Nun was de belichaming van de oude wateren die bestonden in de chaos voordat de Aarde werd geschapen.

Amun werd uit Nun geschapen en verrees op het eerste stuk land. Een andere mythe stelt dat Thoth uit Nun werd geschapen en dat de goden van Ogdoad zijn lied voortzetten om ervoor te zorgen dat de zon langs de hemel bleef reizen.

Nun werd afgebeeld als een man met een kikkerkop, of een bebaarde groene of blauwe man die een palmblad, een symbool van zijn lange leven, op zijn hoofd droeg en er nog een in zijn hand hield.

Nun werd ook afgebeeld als opstijgend uit een watermassa terwijl hij zijn handen uitstrekte en de zonneparken vasthield.

De god van de chaos, Nun, had geen priesterschap. Er zijn geen tempels gevonden onder zijn naam en hij werd nooit aanbeden als een gepersonifieerde god.

In plaats daarvan symboliseerden verschillende meren hem in tempels die chaotisch water lieten zien voordat de Aarde werd geboren.

Naunet werd gezien als de vrouw met het slangenhoofd die samen met haar partner Nun op de waterige chaos leefde.

Haar naam was hetzelfde als Nun met alleen een vrouwelijke uitgang. Naunet was meer dan een echte godin, het was de vrouwelijke versie van Nun.

Ze was meer een dualiteit en een abstracte versie van een godin.

Kek en Kauket

Kek staat voor duisternis. Hij was de god van de duisternis van de chaos voordat de Aarde ontstond.

Kek, de god van de duisternis, was altijd verborgen in de duisternis. De Egyptenaren zagen deze duisternis als de nacht - een tijd zonder het licht van de zon en een weerspiegeling van Kek.

Kek, de god van de nacht, wordt ook geassocieerd met de dag en wordt de 'brenger van het licht' genoemd.

Dit betekent dat hij verantwoordelijk was voor de tijd van de nacht die vlak voor zonsopgang aanbrak, de god van de uren vlak voordat de dag aanbrak in het land Egypte.

Kauket was een vrouw met een slangenhoofd die samen met haar partner over de duisternis heerste. Net als Naunet was Kauket ook de vrouwelijke versie van Kek en meer een weergave van dualiteit dan een echte godin. Ze was abstract.

Kikkers maken al ontelbare eeuwen deel uit van de menselijke cultuur. Ze hebben verschillende rollen aangenomen, van de duivel tot de moeder van het universum.

Mensen herschikten padden en kikkers als hoofdpersonen in verschillende verhalen om het ontstaan van de wereld te verklaren.

Vraag je je wel eens af wie onze mythologieën zullen bevolken als deze wezens niet meer bestaan?

Referenties:

1. //www.exploratorium.edu/frogs/folklore/folklore_4.html
2. //egyptmanchester.wordpress.com/2012/11/25/kikkers-in-het-oude-egypt/
3. //jguaa.journals.ekb.eg/article_2800_403dfdefe3fc7a9f2856535f8e290e70.pdf
4. //blogs.ucl.ac.uk/onderzoekers-in-musea/tag/egyptische-mythologie/

Koptekst afbeelding met dank aan: //www.pexels.com/