Werd Beethoven doof geboren?

In mei 1824, tijdens de première van Beethovens Negende Symfonie, brak het publiek uit in een uitbundig applaus. Maar omdat Beethoven toen bijna volledig doof was, moest hij worden omgedraaid om het juichende publiek te kunnen zien.

De werken van Ludwig Van Beethoven behoren ongetwijfeld tot de meest uitgevoerde in het klassieke muziekrepertoire, van de Klassieke periode tot de overgang naar de Romantiek. Hij componeerde en speelde pianosonates met extreme technische moeilijkheden.

Werd Beethoven doof geboren? Nee, hij werd niet doof geboren.

Ook was hij, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, niet helemaal doof; hij kon tot kort voor zijn dood in 1827 nog geluiden horen in zijn linkeroor.

Inhoudsopgave

Op welke leeftijd werd hij doof?

Beethoven schreef een brief aan zijn vriend Franz Wegeler in 1801, het eerste gedocumenteerde bewijs dat 1798 (28-jarige leeftijd) het jaar was waarin hij de eerste symptomen van gehoorproblemen kreeg.

Karl Joseph Stieler, Publiek domein, via Wikimedia Commons

Tot die tijd keek de jonge Beethoven uit naar een succesvolle carrière. Zijn gehoorprobleem trof aanvankelijk vooral zijn linkeroor. Hij begon te zoemen en te rinkelen in zijn oren.

In zijn brief schrijft Beethoven dat hij de stemmen van de zangers en de hoge noten van de instrumenten niet van een afstand kon horen; hij moest heel dicht bij het orkest komen om de uitvoerenden te kunnen verstaan.

Hij vermeldt ook dat hij de geluiden nog wel kon horen als mensen zachtjes praatten, maar dat hij de woorden niet kon horen; maar dat hij het niet kon verdragen als iemand schreeuwde [1].

Door een voortdurende achteruitgang van zijn gehoor werd algemeen aangenomen dat Beethoven op zijn 46e in 1816 volledig doof was geworden. Er wordt echter ook gezegd dat hij in zijn laatste jaren nog steeds lage tonen en plotselinge harde geluiden kon onderscheiden.

Wat veroorzaakte zijn gehoorverlies?

De oorzaak van Beethovens gehoorverlies is de afgelopen 200 jaar toegeschreven aan verschillende oorzaken.

Van tyfuskoorts, lupus, vergiftiging door zware metalen en tertiaire syfilis tot de ziekte van Paget en sarcoïdose, hij leed aan meerdere kwalen en ziekten, zoals veel mannen aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw [2].

Beethoven noteerde dat hij in 1798 een woedeaanval kreeg toen hij werd gestoord op zijn werk. Toen hij boos opstond van de piano om haastig de deur te openen, kwam zijn been klem te zitten, waardoor hij met zijn gezicht op de grond viel. Hoewel dit niet de oorzaak was van zijn doofheid, veroorzaakte het wel het geleidelijk voortdurende gehoorverlies [4].

Omdat hij aan diarree en chronische buikpijn leed (mogelijk door een inflammatoire darmaandoening), gaf hij zijn maag- en darmproblemen de schuld van zijn doofheid.

Na zijn dood onthulde een autopsie dat hij een opgezwollen binnenoor had, met laesies die zich in de loop der tijd hadden ontwikkeld.

Behandelingen die hij zocht voor doofheid

Omdat Beethoven last had van maagkwalen, geloofde de eerste persoon die hij raadpleegde, Johann Frank, een plaatselijke professor in de geneeskunde, dat zijn buikklachten de oorzaak waren van zijn gehoorverlies.

Toen de kruidenremedies geen verbetering brachten in zijn gehoor of zijn buiktoestand, nam hij lauwe baden in het water van de Donau, op aanraden van een voormalig Duits militair chirurg, Gerhard von Vering. [3]

Hoewel hij verklaarde dat hij zich beter en sterker begon te voelen, vermeldde hij dat zijn oren de hele dag constant zoemden. Sommige van de bizarre, onplezierige behandelingen bestonden ook uit het vastbinden van natte schors op zijn oksels tot ze uitdroogden en blaren veroorzaakten, waardoor hij twee weken lang niet kon pianospelen.

Na 1822 zocht hij geen behandeling meer voor zijn gehoor, maar nam hij zijn toevlucht tot verschillende hoorapparaten, zoals speciale hoortrompetten.

Julius Schmid, Publiek domein, via Wikimedia Commons

Beethovens carrière na de ontdekking van gehoorverlies

Rond 1802 verhuisde Beethoven naar het stadje Heiligenstadt. Hij was wanhopig door zijn gehoorverlies en overwoog zelfs zelfmoord.

Er kwam echter een keerpunt in zijn leven toen hij zich uiteindelijk neerlegde bij het feit dat er misschien geen verbetering in zijn gehoor zou komen. Hij noteerde zelfs in een van zijn muzikale schetsen: "Laat je doofheid niet langer een geheim zijn - zelfs niet in de kunst." [4]

L. Prang & Co. (uitgever), Publiek domein, via Wikimedia Commons

Beethoven begon met zijn nieuwe manier van componeren; in deze fase weerspiegelden zijn composities buitenmuzikale ideeën van het heroïsme. Het werd de heroïsche periode genoemd en terwijl hij muziek bleef componeren, werd het spelen op concerten steeds moeilijker (wat een van zijn belangrijkste bronnen van inkomsten was).

Carl Czerny, een van Beethovens leerlingen van 1801 - 1803, merkte op dat hij muziek en spraak normaal kon horen tot 1812.

Hij begon lagere noten te gebruiken omdat hij die duidelijker kon horen. Enkele van zijn werken tijdens de heroïsche periode zijn zijn enige opera Fidelio, de Moonlight Sonata en zes symfonieën. Pas tegen het einde van zijn leven keerden de hoge noten terug in zijn composities, wat suggereert dat hij zijn werk vormgaf via zijn verbeelding.

Terwijl Beethoven bleef optreden, bonkte hij zo hard op de piano's om de noten te kunnen horen dat hij ze uiteindelijk vernielde. Beethoven stond erop om zijn laatste werk, de magistrale Negende Symfonie, te dirigeren.

Van de Eerste Symfonie in 1800, zijn eerste grote orkestwerk, tot zijn laatste Negende Symfonie in 1824, was hij nog steeds in staat om een enorme hoeveelheid invloedrijk werk te creëren ondanks het feit dat hij zoveel lichamelijke problemen had.

Conclusie

Terwijl hij probeerde in het reine te komen met zijn voortschrijdende gehoorverlies, weerhield dit Beethoven er niet van om muziek te componeren.

Hij bleef muziek schrijven tot ver in de latere jaren van zijn leven. Beethoven heeft waarschijnlijk nooit één noot van zijn meesterwerk, de laatste Symfonie nr. 9 in D Mineur, horen spelen [5].

Als vernieuwer van de muzikale vorm, die het bereik van de strijkkwartetten, het pianoconcert, de symfonie en de pianosonate heeft vergroot, is het jammer dat hij zo'n zwaar lot heeft moeten ondergaan. Toch is Beethovens muziek nog steeds terug te vinden in hedendaagse composities.