Hatsjepsoet

Hoewel ze niet de eerste vrouwelijke heerser in Egypte was en ook niet de enige vrouwelijke farao, was Hatsjepsoet (1479-1458 v. Chr.) wel de eerste vrouwelijke heerser in het oude Egypte die als man regeerde met de volledige autoriteit van het farao-ambt. Hatsjepsoet was de vijfde farao van de 18e dynastie in Egypte tijdens het Nieuwe Rijk (1570-1069 v. Chr.) en wordt vandaag de dag terecht gevierd als een machtige vrouwelijke heerser wiens heerschappij stabiliteit bracht...en voorspoed in Egypte.

Als stiefmoeder van de toekomstige Thoetmosis III (1458-1425 v. Chr.) regeerde Hatsjepsoet aanvankelijk als regentes voor haar stiefzoon, die te jong was toen zijn vader stierf om de troon te bestijgen. Aanvankelijk koos Hatsjepsoet, wiens naam vertaald kan worden als "Zij is de Eerste onder de Edele Vrouwen" of "Voorste van de Edele Vrouwen", ervoor om conventioneel als vrouw te regeren. Rond het zevende jaar van haar heerschappij koos Hatsjepsoet er echter voor omafgebeeld als een mannelijke farao op reliëfs en beeldhouwwerken, terwijl ze in haar inscripties nog steeds naar zichzelf verwees als vrouw.

Deze dramatische zet stond lijnrecht tegenover de conservatieve Egyptische traditie, die de rol van farao voorbehield aan koninklijke mannen. Deze assertieve zet leidde tot controverse, omdat geen enkele vrouw de volledige macht van de farao had mogen krijgen.

Inhoudsopgave

Feiten over Hatsjepsoet

• Hatsjepsoet was de dochter van Thoetmosis I en zijn grote vrouw Ahmose en was getrouwd met haar halfbroer Thoetmosis II.
• Haar naam betekent "Voorste van Nobele Vrouwen".
• Hatsjepsoet was de eerste vrouwelijke farao in het oude Egypte die regeerde als een man met alle autoriteit van een farao.
• Regeerde aanvankelijk als regentes voor haar stiefzoon die te jong was om de troon te bestijgen na de dood van zijn vader
• Hatsjepsoet nam mannelijke attributen aan om haar heerschappij als farao te ondersteunen, zoals het kleden in een traditionele mannenkilt en het dragen van een nepbaard.
• Onder haar bewind genoot Egypte van immense rijkdom en welvaart.
• Ze heropende handelsroutes en voerde verschillende succesvolle militaire campagnes.
• Haar stiefzoon Thoetmosis III volgde haar op en probeerde haar uit de geschiedenis te wissen

De afstamming van koningin Hatsjepsoet

Hatsjepsoet was de dochter van Thoetmosis I (1520-1492 v. Chr.) door zijn Grote Echtgenote Ahmose. Volgens de Egyptische koninklijke tradities was ze al voor haar twintigste getrouwd met haar halfbroer Thoetmosis II.

Rond deze tijd werd koningin Hatsjepsoet verheven tot de rol van Godin van Amon. Dit was de hoogste eer die een vrouw in de Egyptische samenleving na die van koningin kon behalen en gaf veel meer invloed dan de meeste koninginnen hadden.

Aanvankelijk was de rol van Gods vrouw van Amun in Thebe een eretitel die werd toegekend aan een vrouw uit de hogere klasse van Egypte. Gods vrouw assisteerde de hogepriester bij zijn taken in de Grote Tempel. Tegen de tijd van het Nieuwe Rijk had een vrouw met de titel Gods vrouw van Amun voldoende macht om het beleid te bepalen.

Tijdens haar regentschap voor Thoetmosis III controleerde Hatsjepsoet de staatszaken tot hij meerderjarig werd. Nadat ze zichzelf tot farao van Egypte had gekroond, nam Hatsjepsoet alle koninklijke titels en namen over. Deze titels werden gegraveerd met de vrouwelijke grammaticale vorm, maar in de beelden werd Hatsjepsoet afgebeeld als een mannelijke farao. Eerder was Hatsjepsoet op eerdere beelden afgebeeld als een vrouw.Na haar kroning tot koning verscheen ze in mannelijke kleding en werd ze geleidelijk aan afgebeeld met een mannelijk postuur. Sommige reliëfs werden zelfs opnieuw gesneden om haar afbeelding op die van een man te laten lijken.

De vroege heerschappij van Hatsjepsoet

Hatsjepsoet begon haar heerschappij met het veiligstellen van haar positie. Ze huwde haar dochter Neferoe-Ra uit met Thoetmosis III en schonk haar de positie van Godin van Amon. Zelfs als Thoetmosis III de macht zou grijpen, zou Hatsjepsoet invloedrijk blijven als zijn stiefmoeder en schoonmoeder, terwijl haar dochter een van de meest prestigieuze en machtige rollen in Egypte bekleedde.

Nieuwe reliëfs op openbare gebouwen toonden Thoetmosis I die Hatsjepsoet tot zijn medeheerser maakte, wat haar legitimiteit bevorderde. Op dezelfde manier stelde Hatsjepsoet zichzelf voor als een directe opvolger van Ahmose om zich te verdedigen tegen tegenstanders die beweerden dat een vrouw ongeschikt was om te regeren. Talloze tempels, monumenten en inscripties illustreren hoe ongekend haar heerschappij was. Vóór Hatsjepsoet had geen enkele vrouw openlijk over Egypte geregeerd als Hatsjepsoet.farao.

Hatsjepsoet vulde deze binnenlandse initiatieven aan met militaire expedities naar Nubië en Syrië. Door deze campagnes goed te keuren, hield Hatsjepsoet de traditionele rol van de mannelijke farao in stand als krijger-koning die Egypte rijkdom bracht via verovering.

Hatsjepsoet's expeditie naar het oude Punt in het huidige Somalië bleek haar militaire hoogtepunt te zijn. Punt was al sinds het Middenrijk een handelspartner. Handelskaravanen naar dit verre gebied waren omslachtig, tijdrovend en peperduur. Hatsjepsoet's vermogen om zo'n rijkelijk voorziene expeditie te mobiliseren getuigt van haar rijkdom en macht.

Hatsjepsoet's bijdrage aan de kunst

Ironisch genoeg begon Hatsjepsoet haar heerschappij, gezien het feit dat ze later de traditionele zeden omver gooide, op een conventionele manier door een grootscheepse reeks bouwprojecten te initiëren. Hatsjepsoet's kenmerkende voorbeeld van opvallende architectuur was haar tempel in Deir el-Bahri.

Tijdens haar regeerperiode bleek Hatsjepsoet's passie echter haar bouwprojecten te zijn. Deze monumentale bouwwerken verhoogden haar eigen naam in de geschiedenis terwijl ze de goden van Egypte eerde en werkgelegenheid verschafte aan haar volk. Hatsjepsoet's bouwambities waren grootschaliger dan welke farao voor of na haar dan ook, met uitzondering van Ramesses II (1279-1213 v. Chr.).

De reikwijdte en omvang van Hatsjepsoet's architectonische ambities, samen met hun elegantie en stijl, spreken van een heerschappij gezegend door welvaart. Tot op de dag van vandaag blijft Hatsjepsoet's tempel in Deir el-Bahri een van Egypte's meest opvallende architectonische prestaties en trekt deze nog steeds grote aantallen bezoekers.

De tempel van Hatsjepsoet werd zo bewonderd door opvolgende farao's dat zij ervoor kozen om in de buurt begraven te worden. Dit uitgestrekte necropoliscomplex ontwikkelde zich uiteindelijk tot de raadselachtige Vallei der Koningen.

De dood en uitwissing van Hatsjepsoet

In 2006 beweerde de CE Egyptoloog Zahi Hawass dat hij de mummie van Hatsjepsoet had gevonden in de collectie van het museum in Caïro. Medisch onderzoek van de mummie wees uit dat ze in de vijftig was overleden, mogelijk aan een abces als gevolg van een tandextractie.

Rond 1457 voor Christus, na de triomf van Thoetmosis III in de Slag bij Megiddo, verdwijnt de naam van Hatsjepsoet uit de Egyptische geschiedschrijving. Thoetmosis III dateerde het begin van zijn regering met terugwerkende kracht op de dood van zijn vader en claimde de prestaties van Hatsjepsoet als de zijne.

Er zijn talloze theorieën naar voren gebracht voor het feit dat Thoetmosis III de naam van Hatsjepsoet uit de geschiedenis wiste, maar geleerden zijn het erover eens dat de meest waarschijnlijke verklaring was dat het onconventionele karakter van haar heerschappij brak met de traditie en de delicate harmonie of balans van het land verstoorde, die werd samengevat in het concept van ma'at.

Toetmosis III was mogelijk bang dat andere machtige koninginnen Hatsjepsoet als inspiratie zouden zien en zouden proberen de rol van de mannelijke farao's over te nemen. Een vrouwelijke farao, hoe succesvol haar heerschappij ook was, bleek ver buiten de geaccepteerde normen van de rol van een farao te vallen.

Hatsjepsoet was eeuwenlang vergeten, maar toen haar naam werd herontdekt tijdens een opgraving in de 19e eeuw, eiste ze geleidelijk haar plaats in de Egyptische geschiedenis weer op als een van de grootste farao's.

Reflecteren op het verleden

Was het edict van Thoetmosis III, waarbij Hatsjepsoet uit de Egyptische geschiedenis werd gewist, een daad van jaloezie, een poging om ma'at te herstellen of een sociaal conservatieve actie om de rol van de farao uitsluitend voor mannen te behouden?

Kopfoto met dank aan: Gebruiker: MatthiasKabel Afgeleid werk: JMCC1 [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons